ARQUÍMEDES  (ca. 287 - 212 K.a.)

Arkimedes antzinatasuneko jakintsu bikainenetako eta lehen ingeniaria da. Tradizio historiko-literario zabalak, lirika eta epikaren artean,  bere makina eta asmakizun asko aurkeztean bere irudimen adieraztezina deskribatzen du. Makina eta asmakizun hauek, herriaren fantasiaren arabera, naturaren legeei erronka egiten zieten. Asmakizun hauen artean tramankulu militarrak (palankak, txirrikak, katapultak, engranajeak, ispilu sutsuak,...) daude Sirakusa defendatzeko aplikatuta non soldadu erromatar batek, jakintsuak problema geometriko bat ebazten zuen artean, hil egin zuen.

Arkimedes Estatika eta Hidrostatika Printzipioekin erlazionatuta dago. Hortxe daude “Eman euste-puntu bat eta mundua altxatuko dut” esaldi ospetsua eta, bere izena duen printzipioa deskubritu zuenean baineratik etxera abiatuz erabili zuen “Eureka” (“topatu egin dut”) garrasia.

Matematiketan geometra grekorik originalentzat eta emankorrentzat hartuta dago. Izan ere, Euklidesen Elementuaken Matematika era bikainean goretsi eta deskubrimenduen intuizioa eta demostrazioen iaiotasuna konbinatzen ditu. Ikerkuntzarako Newtonen eta Leibnizen Kalkulura garamatzan bere metodo mekanikoa XVII. mendeko kuadraturen infinitesimalerantz abiatzen denez, eta Exhauzio metodo demostratiboak XIX. mendeko Analisi modernoa oinarritzen den limiteen aritmetikarantz jotzen duenez, metodo horien loturak, bata heuristikoa eta enpirikoa eta bestea zehatza eta apodiktikoa, Kalkulu Integralaren jatorrian kokatzen du Arkimedes.    

Arkimedesen agudeziaz betetako legatua, Zientzia eta Teknika eta Geometria eta Mekanika uztartzen dituena, zientzi berriaren gune bezala Errenazimenduan azaleratzen da. Bere egundoko obrak, emaitza harrigarrietan oparoa eta eredu zehaztasunean, ikuskera matematiko-esperimentala hasten du, Filosofia Naturalaren (ondoren Fisika Matematikoa izango dena)tradizio zientifikoaren sustraia dena eta, Newtonek, Galileok eta Leonardok berrartuta, XVII. mendeko iraultza zientifikoaren oinarriak ezartzen ditu Fisika eta Kalkulu Infinitesimal berrirako abiapuntu sendoa sortuz.

Arkimedes da lehen titanik gorena. Bere espiritu emankorraren inguruan beste erraldoi batzuk goratu ziren modernotasunaren sekulako aurrerapen zientifiko eta teknologikoranzko zidorra antzemateko.

--------------------------------------

Altura eta erradio bereko kono, esferaerdia eta zilindroaren bolumenak 1: 2: 3 arrazoian daude.  (Arkimedes: Esfera eta Zilindrori buruz, I.34, Korolario).