ISAAC NEWTON (1642 - 1727)

Newtonek natura eta unibertsoa irakurtzen irakasten zituen lege matematikoen bitartez, zientzia guztien inperioa hedatu zuen. Aho bateko adostasun batek jakintsua zientziaren tontorrean kokatzen du handienetan handiena bezala.

Jostailu mekanikoak trebetasunez eginak eta behatzen zuen guztia idazten zuen ume gogoetatsu eta irakurle nekaezina, Newtonek haurtzaro zoriontsurik ez zuen izan; bakarti, herabe eta gaitzikor hazi zen eta beti ezkongabe bizi izan zen. Ikastetxean sukaldari eta atezain lanetatik atera zuenarekin ikasketak ordaindu zituen.

Behaketa, kontzentrazio, gogoeta, kalkulu, ikasketa eta lan gaitasun izugarriak lagunduta, aurreko zientzialariak hasitako Kimikako, Fisikako, Optikako, Matematikako...teoria anitzetan –oso laster behin-betiko bultzada emango diena– prestakuntza zientifiko sendoa  eskuratu zuen. Garaiko fruituak teoria unitario handien sintesi koherenteetan eraldatu zuen hari eroale bat eta programa bat bilatzeko aurreko zientzialarien sorbaldetan altxatu zen. Aurreko zientzialari hauek erraldoitzat jo zituen. Honela, lurreko eta zeruko mugimenduen legeak batzen dituen dinamikaren hiru lege nagusiak oinarri gisa, Principiaren –nonbait, testu zientifikorik garrantzitsuena– Grabitazio Unibertsala, integrazio organikoa eta Copernicoren, Keplerren eta Galileoren doktrinen ordenazio matematikoa sortu zuen. Ondoren, Kalkulu Infinitesimala azaldu zen, uzta geometrikoa matematikari handien (Arkimedes, Fermat, Pascal, Wallis, Barrow,...) tangente eta azaleren problemen kasu partikularretatik bereiziz, printzipio orokorra aurkitzeko eta baliagarritasun unibertsala zeukan algoritmo bat destilatzeko.

Newtonen kalkuluak orientazio zinematikoa dauka; isurkaria denbora igaro ahala aldatzen den kantitatea da eta fluxioa aldaketaren abiadura, eta serie infinituak erabiltzen ditu kalkulu fluxionala gaiz gai deribazioagatik hedatzeko. Integrazioan, azalera infinitesimalen batuketa infinitu bezalako mendez mendeko ikusmoldea, abszisarekiko azaleraren aldaketaren arrazoiaren ordez jarri zuen eta azalera antideribazioaren bitartez kalkulatu zuen, lehenengo aldiz koadraturen eta tangenteen alderantzizko izaera azpimarratuz.

Newton titulu batzuekin omendu zuten: Royal Societyko presidentea, Parlamentu Britainiarren kidea eta Txanponen Etxeko Zuzendaria. Pertsonaia ingeles ohoretsuenetakoen artean Westminsterreko abadian ehortzi zuten.

--------------------------------------

Newtonek Leibnizi Oldemburgen bitartez idatzi zion Ondoko Eskutitza (1676/08/27) ospetsuaren zati bat. Bere lehen emaitza garrantzitsuaren aurkikuntzara daramaten urratsak –Wallisen interpolazioan iradokita– deskribatu zituen. Serie binomikoa alegia,binomioaren garapenaren berretzaile frakzionarioetara orokorpena (dagoeneko Tartagliak, Cardanok eta Pascalek ezagututa) eta Kalkulu Infinitesimalei buruzko bere ikerketatik bereiztezina den tresna algoritmikoa.