LEONARDO DE PISA (FIBONACCI) (ca. 1175 - 1250)

Pisako Leonardo de Pisa, Leonardo Pisano eta Fibonacci bezala ere ezagututa, Erdi Aroko matematikaririk nabarmengarriena eta emankorrena izan zen.

1192an Leonardoren aita Bejaiako (Algeria) merkataritza-konpainia baten zuzendaria izendatu zuten. Hiri horretan Fibonaccik maisu arabiar baten irakaskuntza jaso zuen eta, gaur egun erabiltzen diren numeral indio-arabikoekin kalkulatzen ikasi zuen. Leonardok Egiptotik, Siriatik, Greziatik, Siziliatik eta Frantziako hegoaldetik bidaiatu zuen jakitunekin eta Matematiken ikastunekin harremanak izanez.

1200ean Fibonacci bere jaioterrira, Pisara alegia, bueltatu zen eta matematika edukiak dituen obra batzuk idatzi zituen. Horietako bakar batzuk kontserbatu dira: Liber Abaci (1202), Practica geometriae (1220), Flos (1225), Teodorori gutunaeta Liber quadratorum (1225).

Leonardok Liber Abaci obran Algebrari eta Aritmetikari tratamendu gogobetegarria eman zien. Liburuko hamabost kapituluetan zehar, sistema indio-arabikoan zenbakiak zelan izendatu eta zelan idatzi erakusten da; zenbaki arruntekiko eta zatikiekiko kalkulu metodoak garatzen dira; erro karratuak eta kubikoak ateratzen dira; ekuazio linealen eta koadratikoen soluzioak eskuratzen dira; trukeen, banaketa proportzionalen, nahasketen,... problemak ebazten dira eta geometriaren galdekizun praktikoak ikasten dira. Liburu honetan ondoko buruketa hau proposatzen da:

Bikote batengandik zenbat untxi bikote sortuko dira urte batean, hil bakoitzean edozein bikotek beste bat sortzen badu, azken hau bigarren hiletik ugaltzen dena?

Aurreko galdekizunaren ebazpenak Fibonacciren segidara garamatza: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144,... zeinean, bigarren gaitik aurrera, gai bakoitza aurreko bi gaien batuketa den.

Harrigarria izan arren, Fibonacciren segida honako lekuetan aurki ditzakegu: hostoen kokapen helikoidalean zurtoinean (filotaxia), lore konposatuen lore-elkartze (infloreszentziak) batzuetan, Helaman Ferguson matematikari eta eskultore estatubatuarrak diseinatutako iturri batean, Turku hiri finlandiarreko tximinia batean, Jerusalemen eta Arava basamortuan (Israel) kokatutako Andrew Rogers australiarraren bi eskulturetan, ...

--------------------------------------

Hilak…

Untxi bikote kopurua…